Ο στιγμιαίος μέλλοντας

Όταν ο Αδαμάντιος Κοραής εισηγείτο την καθαρεύουσα γνώριζε πολύ καλά ότι η γλώσσα του λαού είχε εκφυλιστεί σε ένα απλό εργαλείο συνεννόησης και ότι ήταν μπορούσε πλέον να χρησιμοποιηθεί για ν' αναπτυχθούν σύνθετα νοήματα. Αυτό που δεν μάλλον δεν γνώριζε ήταν πως θα επακολουθούσε ένας ακόμη εθνικός διαχασμός, αυτή τη φορά με αφορμή τη γλώσσα. Το γεγονός ότι επικράτησε (;) το γλωσσικό μόρφωμα της «νεοελληνικής», ένα αμάλγαμα τελικά μιας «μετριοπαθούς» δημοτικής που δεν ντρεπόταν να χρησιμοποιεί με περίσκεψη γλωσσικούς τύπους από προγενέστερες μορφές της γλώσσας σημαίνει ότι οφείλουμε να γνωρίζουμε πώς πρέπει να χρησιμοποιούμε τη γλώσσα όταν οι τύποι που επιθυμούμε να χρησιμοποιήσουμε δεν είναι και τόσο προφανείς.



Πώς θα ερμηνεύατε την διάδοση των κακόηχων και επομένως βαρβαρικών τύπων του στιγμιαίου μέλλοντα και των τετελεσμένων χρόνων των δύστυχων ρημάτων παράγω και παρέχω; Και τα δυο αυτά χρησιμότατα ρήματα έχουν την ατυχία να είναι σύνθετα δύο ανωμάλων ρημάτων της αρχαίας, του άγω και του έχω. Αυτό, όμως, δεν δικαιολογεί τη βαρβαρότητα τύπων όπως θα παρέξει ή έχω παράξει. Ως γνωστόν (;) στη νεοελληνική γλώσσα τόσο ο στιγμιαίος μέλλοντας όσο και ο απαρεμφατικός τύπος που απαντάται μετά το βοηθητικό ρήμα στους τετελεσμένους χρόνους χρησιμοποιούν το θέμα του αορίστου. Αλλά το παράγω δεν έχει αόριστο ...παρήξα, έχει παρήγαγα, ακόμη και στη νεοελληνική που δεν έχει κανένα πρόβλημα ν' αποδεχτεί αυτόν το τύπο που έρχεται κατευθείαν από την αρχαία γλώσσα αντί να σχηματίσει το κακόηχο παρήξα. Επομένως, ο στιγμιαίος μέλλοντας θα είναι θα παραγάγω και όχι ...θα παράξω και ο παρακείμενος έχω παραγάγει και όχι ...έχω παράξει. Άλλωστε, δεν νομίζω να υπάρχει κανείς που λέει θα ανάξω, αντί θα αναγάγω ή έχω ανάξει αντί έχω αναγάγει. Όσο για το δυστυχές παρέχω, που δεν νομίζω να έχει συναντήσει κανείς αόριστο ...παρείξα, δεν μπορεί, κάποιος θα έχει ακούσει μια προστακτική αορίστου στην εκκλησία: Παράσχου Κύριε! Θα παράσχω, λοιπόν, βάρβαροι, κι όχι θα παρέξω, έχω παράσχει και όχι έχω παρέξει. Να δώσουμε κι ένα μέρος δίκιο σ' αυτούς που λένε ότι η εκκλησία διαφύλαξε την ελληνική γλώσσα!



Είμαι απόλυτα βέβαιος ότι η χρήση των βαρβαρικών τύπων του παράξω και παρέξω δεν οφείλεται σε απροθυμία να χρησιμοποιηθούν τύποι «καθαρευουσιάνικοι» αλλά καθαρά σε αγραμματοσύνη. Θα τολμούσα να ισχυριστώ μάλιστα ότι αυτοί που θα πάραξουν και θα παρέξουν δεν κατανοούν καλά - καλά ούτε τη σημασιολογική διαφορά των ρημάτων παρέχω και παράγω - και το πιο πιθανό είναι ότι δεν πρόκειται ποτέ ούτε να παράσχουν ούτε να παραγάγουν.



γλώσσα

Ομολόγα τα!

«Έκπληκτοι» (λέμε τώρα) οι ...φωστήρες των τηλεπαραθύρων ανακάλυψαν οψίμως, μέσω της ιστορίας με τη διαχείριση των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων, πώς κερδίζονται τα λεφτά υπό καθεστώς καπιταλισμού: ότι, δηλαδή, μερικοί επιτήδειοι καρπώνονται το υστέρημα της εργασίας των πολλών. Είδες, φίλε μου, τελικά τόσα χρόνια στα Μ.Μ.Ε., δε μπορεί, όλο και κάτι μαθαίνεις!



οικονομία, σκωπτικά

Καραϊσκάκη

Τι λέει άραγε το βιβλίο της ιστορίας της 6ης Δημοτικού για τη μάχη του Φαλήρου όπου σκοτώθηκε ο Καραϊσκάκης; Ό, τι κι αν λέει, οι ιθύνοντες του ποδοσφαίρου μας αποδεικνύονται ανιστόρητοι. Αφού δεν μας πάει το μέρος για μάχη εναντίον των Τούρκων. Αφού ούτε ο Καραϊσκάκης μας έσωσε, τι το θέλαμε το μάτς στο γήπεδο Καραϊσκάκη; Τον ήπιαμε όπως ακριβώς 180 χρόνια πριν! Τότε βέβαια το αποτέλεσμα δεν έπαιξε ρόλο κι η Ελλάδα ελευθερώθηκε. Άραγε το χθεσινό θα μετρήσει για την πρόκριση;

Αξιοσημείωση παρατήρηση: Τότε, επικεφαλής των Ελλήνων ήταν ένας Άγγλος, ο στρατηγός Τσωρτς, χθές, προπονητής ένας Γερμανός!

...άμα βληθείς ο Καραΐσκος ανέκραξεν: «Κλάστε μου τώρα τον μπούτζον»!

Δηλαδή, τώρα εμείς θα πρέπει να ...κλάσουμε τον πούτσο του Ρεχάγκελ;

αθλητικά, σκωπτικά

«Το κοσμοπολίτικο παιδί»

Αργήσαμε να το ανακαλύψουμε. Ο Δάσκαλος Βασίλης Καραποστόλης έγραψε στα «Νέα» της περασμένης Παρασκευής το πιο ζουμερό σχόλιο για το πολυσυζητημένο σχολικό βιβλίο.

Εμείς δεν έχουμε τίποτε να προσθέσουμε...

Το Φάντασμα της Ιστορίας

Ο παραδίπλα πίνακας του Γκόγια «Η 3η Μαΐου 1808: Η Εκτέλεση των Υπερασπιστών της Μαδρίτης» ζωντανεύει κινηματογραφικά στο Μπουνιουελικό «Φάντασμα της Ελευθερίας» για να δώσει την ευκαιρία στο συμπατριώτη τού Γκόγια να μας μεταφέρει τις κραυγές των εξεγερμένων που ακούγονται παράδοξες στ' αυτιά μας: «Ζήτω οι αλυσίδες!». Ο πίνακας αυτός, όπως κι ο ομόλογός του, «Η 2α Μαΐου 1808: Η Έφοδος των Μαμελούκων», αναφέρεται σε πραγματικά γεγονότα που συνέβησαν κατά τον Πόλεμο της Ισπανικής Ανεξαρτησίας, πιο συγκεκριμένα, στην καταστολή της εξέγερσης των Μαδριλένων στις 2 & 3 Μαΐου του 1808 από τα στρατεύματα του Ναπολέοντα. Όπως αφηγείται ο Λουίς Μπουνιουέλ στο Prohibido Asomarse al Interior οι εξεγερμένοι Μαδριλένοι πράγματι φώναζαν «Ζήτω οι αλυσίδες!», προτιμούσαν δηλαδή τις αλυσίδες του παλιού καθεστώτος από τη φαντασματική ελευθερία που υπόσχονταν τα στρατεύματα του Ναπολέοντα. Προφανώς οι Μαδριλένοι του 1808 δεν ήταν δυνατόν να έχουν διαβάσει Μαρξ. Αλλά κι ο Μαρξ, αν γνώριζε τι φώναζαν οι εξεγερμένοι Μαδριλένοι μάλλον θα είχε απαλείψει από το Κομμουνιστικό Μανιφέστο την αναφορά στις αλυσίδες κι ίσως η ιστορία του κόσμου να ήταν διαφορετική. Ο Μπουνιουέλ την γνώριζε γι' αυτό και η ιστορία του κινηματογράφου, ευτυχώς, είναι αυτή που είναι.



Είπαμε για ιστορία. Οι ισπανόπαιδες, προφανώς δεν μαθαίνουν ιστορία από το σχολικό βιβλίο της δικής μας 6ης Δημοτικού, οπότε δεν γνωρίζουν πως «στα 50 χρόνια που ακολουθούν τη Γαλλική Επανάσταση... ο ευρωπαϊκός πολιτισμός γίνεται ο ιδανικός πολιτισμός για όλους», κάτι που βεβαίως ούτε οι εξεγερμένοι της Μαδρίτης γνώριζαν. Έτσι, δεν θα σταθούν αμήχανα απέναντι σ' αυτούς τους πίνακες του Γκόγια στην καθιερωμένη επίσκεψή τους στο Μουσείο του Πράδο. Κατά πάσα πιθανότητα οι δάσκαλοί τους θα τους εξηγούν τα γεγονότα εκείνων των ημερών κι ότι ο Ισπανός βασιλιάς παρήγγειλε αυτούς τους πίνακες στον Γκόγια προκειμένου να τονώσει το εθνικό φρόνημα των υπηκόων του. Να σημειώσουμε επιπλέον ότι οι πόλεμοι της Ιβηρικής έδωσαν αφορμή στα Νοτιομερικανικά εδάφη της Ισπανίας ν' αποσχιστούν δημιουργώντας τα σημερινά κράτη και προκάλεσαν μια δίνη εμφυλίων διενέξεων που κορυφώθηκε με τον Ισπανικό Εμφύλιο και κατέληξε στο καθεστώς του Φράνκο. Να υποθέσουμε ότι αυτή η ιστορική αφήγηση δηλητηρίαζει την τρυφερή ψυχή των Ισπανόπουλων με μίσος κατά των Γάλλων; Γελοία υπόθεση, έτσι; Όταν μάλιστα ο ίδιος ο Γκόγια έζησε τα τελευταία του χρόνια στο Μπορντώ αλλά κι ο Μπουνιουέλ γύρισε τις γνωστότερες ταινίες του στη Γαλλία. Και φυσικά καθόλου δεν ενοχλήθηκαν οι Γάλλοι που ένας Ισπανός ενσωμάτωσε ένα σκοτεινό σημείο της ιστορίας τους σε μια Γαλλική ταινία. Τέτοια προνόμια που οι συματριώτες μας επιφυλάσσουν για τον Θόδωρο Αγγελόπουλο δεν υπάρχουν στη Γαλλία - όπως δεν υπάρχουν Χριστόδουλοι και Καντιώτηδες, με τους ομοίους τους έχουν καθαρίσει οι Γάλλοι από την εποχή της Αβινιόν.



Στην Ελλάδα μπορεί να υπάρχει ο Θεόδωρος Αγγελόπουλος, όμως αντίστοιχος Γκόγια δεν υπάρχει. Ο Θεόδωρος Βρυζάκης με την «Έξοδο του Μεσολογγίου» (εκτίθεται στην Εθνική Πινακοθήκη) δεν είναι βεβαίως Γκόγια - κι ας πασχίζει να παντρέψει τη διζωνικότητα ουρανού - γης του Γκρέκο με τον ρομαντισμό. Βέβαια υπάρχει κι ο Ευγένιος Ντελακρουά, με δυο πολύ γνωστούς και χαρακτηριστικούς πίνακες σχετικούς με γεγονότα της Επανάστασης του '21. Ο ένας είναι «Η Καταστροφή της Χίου» (εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου) κι ο άλλος «Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου» (εκτίθεται στο Μουσείο Καλών Τεχνών του Μπορντώ - τι σύμπτωση, εκεί πέθανε ο Γκόγια). Δεν γνωρίζω τι αναφέρουν τα σχολικά εγχειρίδια της Ελλάδας για την Καταστροφή της Χίου και την Άλωση του Μεσολογγίου. Ό,τι πάντως κι αν αναφέρουν, οι Έλληνες δάσκαλοι δεν κινδυνεύουν να ερωτηθούν σχετικά μ' αυτούς τους πίνακες και να φανούν ανακόλουθοι μ' αυτά που διδάσκουν (λες και υπάρχουν έλληνες δάσκαλοι που θα μπορούσαν να μιλήσουν για πίνακα του Ντελακρουά, αλλά λέμε). Σιγά μην προτιμήσουν το Λούβρο από την Ντίσνεϋλαντ οι Έλληνες επισκέπτες του Παρισιού - για το Μπορντώ ούτε λόγος να γίνεται - όσο για την Εθνική Πινακοθήκη αμφιβάλλω αν ένας στους δέκα Αθηναίους γνωρίζει πού βρίσκεται! Όσο για το γνωστό «Κρυφό Σχολειό» του Νικολάου Γύζη, αυτό βρίσκεται καλά κρυμμένο (στη συλλογή Εμφιετζόγλου), οπότε οι δάσκαλοι δεν θα χρειάζεται να εξηγήσουν τις συνθήκες δημιουργίας του σχετικού μύθου σε τυχόν απορούντες μαθητές! Οι ψυχές των Ελληνόπουλων, δόξα τω Θεώ, είναι καλά προφυλαγμένες από τα μισαλλόδοξα, μιλιταριστικά και εθνικιστικά κυρήγματα τόσο των ελλήνων ζωγράφων όσο και του επιφανέστερου εκπροσώπου του ρομαντισμού - δείτε τον πίνακά του «Η Ελευθερία οδηγεί τον Λαό» για να διαπιστώσετε ότι αυτό το αιμοδιψές κουμάσι ενδέχεται να είχε και αναρχοκομμουνιστικές αντιλήψεις!



Να λέμε, λοιπόν, ευτυχώς που ούτε Γκόγια έχουμε, μα ούτε και Μπουνιουέλ - τον (αριστερό) Αγγελόπουλο φροντίζουμε να τον λοιδωρούμε με κάθε ευκαιρία, το συνηθίζουμε άλλωστε κάθε φορά που κάποιος ή κάτι υπερβαίνει τον μικροαστικό κομφορμισμό μας. Έχουμε, λοιπόν, την πολυτέλεια ν' αναπαράγουμε μια απονευρωμένη αντίληψη για τον ελληνισμό, φολκλορικής μάλλον, παρά ιστορικής τάξεως. Προς τούτο, εκτός από τα ιστορικά γεγονότα, και η αφήγηση της πνευματικής παραγωγής έπρεπε να υπαχθεί στο πλαίσο του φολκλόρ. Έτσι, δεν είναι τυχαίο που οι αναφορές της σχολικής ιστορίας στην ελληνική μουσική περιορίζεται στον Μάνο Χατζiδάκι και το Μίκη Θεοδωράκη. Ας όψονται τα «Παιδιά του Πειραιά» κι ο «Ζορμπάς». Η θεϊκή Κάλλας θεωρείται μάλλον ακατάλληλη για 12χρονα παιδιά, για τα οποία μάλλον είναι καταλληλότερες «ντίβες» επιπέδου Παπαρίζου. Δεν είναι, επίσης, τυχαίο που απουσιάζουν αναφορές στην επιστήμη. Φολκλόρ και επιστήμη δεν ταιριάζουν, εκτός πια κι αν ο Γ. Παπανικολάου ήταν κάποιος τυχαίος, όπως τυχαίος ήταν κι ο Δ. Νανόπουλος για τους ενταύθα φωστήρες. Όσο για τον μεγάλο μαθηματικό Κ. Καραθεοδωρή, ε, καλά, αυτός ήταν ...Τούρκος!



Σχετικά με τη λογοτεχνία, το κατ' εξοχήν στοιχείο παραγωγής εθνικής ταυτότητας, τα σχολικά βιβλία ευφυώς θα φροντίσουν να παραλείψουν τον γίγαντα Ν. Καζαντζάκη, τον νομπελίστα Γ. Σεφέρη, τον Γ. Ρίτσο, αλλά θα μνημονεύσουν τον Οδ. Ελύτη. Τον Ελύτη, με την «φυσιολατρικής» και «μετεωρολογικής» τάξης αντίληψη του ελληνισμού, αλλά όχι τον νιτσεϊκό και βουδιστή Καζαντζάκη, τον Σεφέρη που αντιλαμβάνεται τον Ελληνισμό ως απουσία και άρα ως διαρκώς ζητούμενο, τον κομμουνιστή Ρίτσο. Απομένει να εξοβελιστούν κι από τη διδασκαλία της γλώσσας. Τα παιδιά μας καλόν είναι να αντιλαμβάνονται τον ελληνισμό ως φυσιολατρία και φολκλόρ, κι απ' τον Καζαντζάκη ας κρατήσουν τον Zorbas-the-Greek - φυσικά ως τουριστική ατραξιόν.



Τι μένει λοιπόν από τη σχολική ιστορία; Το Πατουλίδειον «για την Ελλάδα ρε γαμώτο», το ευρωπαϊκό του ποδοσφαίρου, οι διακρίσεις του μπάσκετ - ίσως και η πρωτιά στη Eurovision. Τελικά, ο ελληνισμός είναι αθλητισμός! Αρκεί στα μελλοντικά βιβλία ιστορίας να υπάρχει μια προειδοποίηση προς τους επίδοξους ολυμπιονίκες, ν' αποφεύγουν τις μοτοσυκλέτες.



Ο ιδιοφυής Μπουνιουέλ αφού διαγράψει έναν κύκλο καταλήγει την αφήγηση του «Φαντάσματος της Ελευθερίας» με επίθεση της αστυνομίας εναντίον διαδηλωτών. «Κάτω η ελευθερία» φωνάζουν οι διαδηλωτές κι οι δύο(!) διευθυντές της αστυνομίας διατάσσουν «πυρ»! Η ελευθερία μας τελεί διαρκώς υπό τον έλεγχο των δυνάμεων καταστολής (και των ιδεολογικών μηχανισμών του αστικού κράτους), είναι επομένως ένα φάντασμα ελευθερίας, ένα αλλοτριωτικό φάντασμα που την αμφισβήτησή του το αστικό κράτος τιμωρεί με θάνατο! Έτσι, το σουρρεαλιστικό «Κάτω η ελευθερία» συναντά το τραγικό «Ελευθερία ή Θάνατος», ή μήπως θα πρέπει να απαλείψουμε κι αυτό από τα βιβλία μας;



ιστορία, πολιτισμός

Η Ελληνική Ιδεολογία

Η συζήτηση που έχει πλέον ανάψει για τα καλά γύρω από το καινούργιο βιβλίο ιστορίας της 6ης Δημοτικού και συνακόλουθα γύρω από το περιεχόμενο της ιστορίας και της εθνικής ιδεολογίας δεν μας αφήνει ν' αγιάσουμε. Έχουμε ξαναγράψει πως «τα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας είναι όργανα για την καλλιέργεια μιας ορισμένης ιδεολογίας η οποία καλείται να υπηρετήσει μια πολύ συγκεκριμένη πολιτική σκοπιμότητα». Αν η σκοπιμότητα αυτή είναι η όξυνση της αντιπαράθεσης με τους γείτονες, τότε τα σχολικά εγχειρίδια θα καλλιεργούν την όξυνση αυτή. Αν η σκοπιμότητα είναι ο κατευνασμός, τότε από τα σχολικά εγχειρίδια θα αμβλυνθούν ή θα εξαφανιστούν όλες οι επικίνδυνες γωνίες. Αν σκοπιμότητα είναι να καλλιεργηθεί ένα πνεύμα ευρωπαϊκής ενσωμάτωσης θα προβληθεί περισσότερο η ευρωπαϊκή ιστορία και ειδικότερα οι ελληνικές ρίζες του ευρωπαίκού πολιτισμού.



Τα σχολικά βιβλία της ιστορίας, λοιπόν, δεν υπάρχουν για να διδάξουν ιστορία. Δεν υπάρχουν για να καλλιεργήσουν, δήθεν, την κριτική ικανότητα των μαθητών ως προς τα ιστορικά γεγονότα. Και πώς να την καλλιεργήσει όταν οι ίδιοι οι συγγραφείς τους αποφεύγουν να ερμηνεύσουν τα ιστορικά γεγονότα. Η σχολική ιστορία είναι μια απονευρωμένη και επιλεκτική παράθεση γεγονότων. Απονευρωμένη αλλά κατάλληλα επιλεγμένη ώστε να υποτάσσεται, και ως εκ τούτου να αναπαράγει, το απλουστευτικό σχήμα καλού - κακού. Πώς περιμένουμε, λοιπόν, από τους μαθητές ν' αποκτήσουν κριτική ικανότητα;



Η σχολική ιστορία ηθικολογεί ασύστολα - και αυτό το στερεότυπο, της, αντεπιστημονικής τελικά, ηθικολογίας, αναπαράγεται τόσο από το ένα στρατόπεδο, όσο κι από το άλλο. Τα γεγονότα παρουσιάζονται όχι με το ιστορικό περιεχόμενό τους αλλά με το ηθικολογικό τους. Έτσι, λοιπόν, η σφαγή των Τούρκων της Τριπολιτσάς αποσιωπάται ευνοήτως. Η εξόντωση του Οδυσσέα Ανδρούτσου περνάει στα ψιλά. Ο Πατριάρχης Γρηγορίος ο Ε' είτε θα θεωρηθεί μάρτυρας, είτε προδότης, ανάλογα με το τι πουλάμε σήμερα. Ο διωγμός των Ελλήνων της Σμύρνης άλλοτε είναι ...γενοκτονία, άλλοτε ...συνωστισμός στο λιμάνι (θα περίμεναν τη «Δημητρούλα»). Η εκκλησία ή θα είναι θεματοφύλακας του ελληνισμού ή καταστροφέας του. Ο Μέγας Κωνσταντίνος είτε θα είναι άγιος είτε παιδοκτόνος. Γι' αυτό η σχολική ιστορία, και με τα παλιότερα σχολικά βιβλία, και με τα καινούργια, φρόνημα πασχίζει να καλλιεργήσει κι όχι κριτική σκέψη.



Η σχολική ιστορία ήταν πάντοτε ένα τυπικό γουέστερν με καλούς Έλληνες και κακούς Τούρκους. Όμως το ζητούμενο δεν είναι να γράψουμε την ιστορία σαν ένα ηθικοπλαστικό, φυσιολατρικό γουέστερν του τύπου «Χορεύοντας με τους (γκρίζους) λύκους». Το ζήτημα είναι να ανατρέψουμε τους κώδικες, να πετάξουμε τα ηθικολογικά φτιασίδια, ν' αντιμετωπίσουμε την ιστορία όπως είναι, να ξαναγράψουμε, δηλαδή, το ελληνικό γουέστερν με την οπτική ενός Σέρτζιο Λεόνε.



ιστορία, ιδεολογία, έθνος

Ποιο Έθνος;

Εκτός από το πολύ τρέξιμο, η α-blog-ιστία μου οφείλεται σε μεγάλο μέρος και στην ανταλλαγή σχολίων μ' ένα «τελειωμένο εθνίκι», φίλο του Big Fat Opinion. Νομίζω έχει ενδιαφέρον. Αν βρω λίγο χρόνο θα μαζέψω κι εδώ τις απόψεις μου.

Χρόνος

Αν είχα όσο χρόνο ήθελα στη διάθεσή μου - χωρίς να μου λείπουν τα χρήματα φυσικά! - περισσότερο θα καθόμουν να δω όσες κινηματογραφικές ταινίες δεν έχω δει ακόμη παρά θα blog-άριζα - όχι ότι θα το άφηνα τόσο πίσω το τελευταίο! Έχουμε καταφέρει να έχουμε τα πάντα εν αφθονία: χρήματα, ρούχα, αυτοκίνητα, φαγητά, ποτά - μας λείπει το πιο σημαντικό: χρόνος να τα απολαύσουμε...

Υ.Γ. Υποθέτω θα αντιληφθήκατε, πια, ότι τις τελευταίες μέρες τρέχω και δεν φτάνω!