Το σχολείο αποτελεί τον κατ' εξοχήν ιδεολογικό μηχανισμό του κράτους (για να θυμηθούμε λιγάκι και το μακαρίτη τον Πουλαντζά). Επομένως, και τα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας είναι όργανα για την καλλιέργεια μιας ορισμένης ιδεολογίας η οποία καλείται να υπηρετήσει μια πολύ συγκεκριμένη πολιτική σκοπιμότητα: την αναπαραγωγή του κράτους. Η ιστορική γνώση, ως εκ τούτου, μπορεί να είναι παρούσα, μπορεί και να απουσιάζει, ανάλογα με το πόσο καλά εξυπηρετεί αυτό το σκοπό: για το κράτος, για το κάθε κράτος, εθνικό δεν είναι το αληθές, αλλά αληθές είναι το εθνικό - κάτι που καθόλου δεν θ' άρεσε στον εθνικό μας ποιητή. Η ιστορία, λοιπόν, που διδάσκεται στα σχολεία είναι κατ' αναγκην «εθνική ιστορία», υπό την έννοια ότι (πρέπει να) καλλιεργεί και να αναπαράγει την ιδεολογία του έθνους - κράτους.
Έτσι, λοιπόν, είναι μάλλον απίθανο να διαβάσουμε σε σχολικά εγχειρίδια για γεγονότα όπως πχ. ότι το κύριο σώμα των υπερασπιστών της Κωνσταντινούπολης κατά την άλωση ήταν Γενοβέζοι, πώς εξηγείται να είναι «το γένος» υποδουλο και ταυτόχρονα να κρατά στα χέρια του το θαλάσσιο εμπόριο και υψηλότατες θέσεις στην οθωμανική γραφειοκρατία, ότι οι μισοί αγωνιστές του '21 δεν μιλούσαν Ελληνικά (ήταν Αρβανίτες), για τη σφαγή της Τριπολιτσάς, ότι ο Οδυσσέας Ανδρούτσος ήταν δερβίσης, πώς απέχτησε την τεράστια περιουσία του ο άκαπνος Μακρυγιάννης, για την ανταρσία των Υδραίων επί Καποδίστρια, για την γελοιοποίηση του 1897, ποιοι κατάφεραν να εξαφανίσουν τον ελληνισμό από τη Μικρά Ασία, ποια είναι η μόνη χώρα στην όπου οι δοσίλογοι κι οι μαυραγορίτες της κατοχής, αντί να πάνε φυλακή έγιναν άρχουσα τάξη, κλπ. κλπ.
Άρα, λοιπόν, όλη η παραφιλολογία που έχει αναπτυχθεί τελευταία για τα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας θα είχε νόημα μόνον εφόσον αποκαλύπτει την ιδεολογία που επιχειρείται να καταστεί κυρίαρχη, και μέσω αυτής την πολιτική σκοπιμότητα που υποκρύπτεται. Εξ άλλου, δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι η ιστορική αλήθεια λαμβάνει πάντοτε διαφορετική όψη, ανάλογα με τη θέση απ' όπου την αντικρίζεις.
ιστορία, εθνική ιδεολογία
Έτσι, λοιπόν, είναι μάλλον απίθανο να διαβάσουμε σε σχολικά εγχειρίδια για γεγονότα όπως πχ. ότι το κύριο σώμα των υπερασπιστών της Κωνσταντινούπολης κατά την άλωση ήταν Γενοβέζοι, πώς εξηγείται να είναι «το γένος» υποδουλο και ταυτόχρονα να κρατά στα χέρια του το θαλάσσιο εμπόριο και υψηλότατες θέσεις στην οθωμανική γραφειοκρατία, ότι οι μισοί αγωνιστές του '21 δεν μιλούσαν Ελληνικά (ήταν Αρβανίτες), για τη σφαγή της Τριπολιτσάς, ότι ο Οδυσσέας Ανδρούτσος ήταν δερβίσης, πώς απέχτησε την τεράστια περιουσία του ο άκαπνος Μακρυγιάννης, για την ανταρσία των Υδραίων επί Καποδίστρια, για την γελοιοποίηση του 1897, ποιοι κατάφεραν να εξαφανίσουν τον ελληνισμό από τη Μικρά Ασία, ποια είναι η μόνη χώρα στην όπου οι δοσίλογοι κι οι μαυραγορίτες της κατοχής, αντί να πάνε φυλακή έγιναν άρχουσα τάξη, κλπ. κλπ.
Άρα, λοιπόν, όλη η παραφιλολογία που έχει αναπτυχθεί τελευταία για τα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας θα είχε νόημα μόνον εφόσον αποκαλύπτει την ιδεολογία που επιχειρείται να καταστεί κυρίαρχη, και μέσω αυτής την πολιτική σκοπιμότητα που υποκρύπτεται. Εξ άλλου, δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι η ιστορική αλήθεια λαμβάνει πάντοτε διαφορετική όψη, ανάλογα με τη θέση απ' όπου την αντικρίζεις.
ιστορία, εθνική ιδεολογία
Αναρτήσεις
6 σχόλια
Η αλήθεια είναι ότι πολλά από όσα αναφέρεις και άλλα σχετικά διδάσκονται σε σχολικά ιστορικά εγχειρίδια. Ωστόσο, το σχολείο αποτελεί βασικό συνεκτικό θεσμό του Κράτους -αστικού και μη. Έτσι, στην παλιά παιδαγωγική μέθοδο η Ιστορία αποτελούσε στοιχείο σύνδεσης του Έθνους γύρω από μια ιδέα που θα ενώνει το λαό και θα τον πορώνει. Σήμερα πια η ιδέα αυτή θεωρείται λανθασμένη και παρωχημένη παιδαγωγικά και μάλιστα σε μία ΕΕ είναι αδύνατο να μιλάμε εθνικιστικά, όταν στόχος του σχολείο τίθεται η ιδέα της εξαφάνισης του έθνους προς όφελος του υπερεθνικού κράτους (και όλα αυτά περνάνε στα σχολικά εγχειρίδια). Σε αυτά έχουν δίκιο οι εθνικόφρονες και Ελληνάρες που διαμαρτύρονται.
Δεν γνωρίζω αν κάποια ιστορική «αλήθεια» μπορεί να θεωρείται λανθασμένη ή παρωχημένη παιδαγωγικά. Το μόνο βέβαιο ειναι ότι η διδασκόμενη ιστορική «αλήθεια» υπηρετεί τις πολιτικές σκοπιμότητες του κράτους.
Στα πλαίσια της υποχώρησης της εθνικής - εθνικιστικής ιδεολογίας θα ήταν ενδιαφέρον αν τα σχολικά εγχειρίδια επανεξέταζαν πχ. το παμβαλκανικό όραμα του Ρήγα που μερικά χρόνια πριν τουλάχιστον περνούσε στο ντούκου, υποτασσόμενο στην αναγκαιότητα της «εθνικοφροσύνης». Ή για ποιο λόγο αντί να αναδυθεί ένα διαπολιτισμικό βαλκανικό nation (κατά το προηγούμενο της Ελβετίας) τελικά φτιάχτηκαν «εθνικά» κράτη στη βάση μιας νόθας ethnicity. Και πολλά άλλα.
Νομίζω ότι ανεξάρτητα με το ποια όψη της ιστορικής αλήθειας επιλέγεται να περιληφθεί στα σχολικά εγχειρίδια, αυτό που τελικά συμβαίνει είναι να διδάσκεται μια «αποϊστορικοποιημένη» και εργαλειακή αφήγηση, αδύναμη να συντηρήσει ακόμη κι έναν υποτυπώδη συνεκτικό μύθο. Ή μήπως αυτός είναι τελικά ο σκοπός;
Δε διαφωνώ κατά βάση. Με τον όρο παιδαγωγικά, εννοούσα τη στροφή της εκπαιδευτικής πολιτικής και τον τρόπο ή το σκοπό που δίνεται μία γνώση. Στα υπόλοιπα συμφωνούμε.
Απλά να συμπληρώσω ότι δε γίνεται σχολιασμός στην λογική που θέλεις. Για παράδειγμα δεν πρόκειται ποτέ να δούμε την Επανάσταση τον 1821 να χαρακτηρίζεται "αστική επανάσταση" και θα βλέπουμε πάντα να προάγεται ο ρόλος της θρησκείας (τουλάχιστον περιορίστηκαν οι αναφορές περί παιδομαζώματος).
Ωστόσο, όπως είπα και άλλοτε κάπου αλλού η Ιστορία -ως ειδικός να μιλήσω- θα έπρεπε να έχει στροφή κοινωνικής ανάλυσης και αιτιακή σχέση με τις συνέπειες των όποιων αποφάσεων και ενεργειών και να μην περιορίζεται για 4-5 τάξεις της ΜΕ στη γεγονοτολογία. Θα έπρεπε να ιστορούνται οι αρχαϊκοί πολιτισμοί του Νέου Κόσμου και εκείνοι της Αφρικής. Έτσι, όχι μόνο θα λειτουργούσαμε πολυπολιτισμικά, αλλά θα αποκτούσαν και κριτική σκέψη οι μαθητές.
:)
Χρειαζόμαστε ένα ρετρό-αβάν-γκαρτντ
ρεβιζιονισμό
Για μία φορά θα συμφωνήσω μαζί σου :))), τουλάχιστον με τις 2 πρώτες παραγράφους.
Η τρίτη αφήνει πολλά υπονοούμενα οπότε δεν θα πάρω θέση.
Μία παρατήρηση: σε πολλές χώρες η σχολική ύλη δεν επιλέγεται από το υπoυργείο παιδείας οπότε το post σου ισχύει απόλυτα για την Ελλάδα αλλά είναι άστοχο για άλλες χώρες (πχ Βέλγιο).
@ο δείμος του πολίτη
Η Ε.Ε. δεν έχει αρμοδιότητα στα θέματα παιδείας, αυτά ανήκουν στην δικαιοδοσία των κρατών μελών και όπου δοκιμάστηκε να επιβληθεί "όταν στόχος του σχολείο τίθεται η ιδέα της εξαφάνισης του έθνους προς όφελος του υπερεθνικού κράτους" απέτυχε αισχρά, πχ ΕΣΣΔ όπου σφάζονται από το 1987 και θα θα σφάζονται για πολλά χρόνια ακόμα.
ioannisk, γιατί σας κάνει εντύπωση που συμφωνούμε ;-) Η τρίτη παράγραφος πάντως δεν αφήνει κανένα υπονοούμενο - τουλάχιστον με πρόθεση!
Το γεγονός ότι το κράτος μπορεί να μην επιλέγει άμεσα την ύλη δεν σημαίνει και πολλά πράγματα, σίγουρα έχει τον τρόπο και να επηρεάζει και να επιβάλλει επιλογές αν και εφόσον χρειαστεί. Ανάλογα και η Ε.Ε., άμεσα δεν επεμβαίνει, έμμεσα όμως έχει τον τρόπο της!
Εσείς τι λέτε;