«Προτιμούμε να μη μαθαίνουμε τα άσχημα νέα απ' το CNN», λέει σε κάποια ταινία η προϊσταμένη του δημοφιλέστερου, αν και φανταστικού, πράκτορα της βρετανικής ΜΙ-6, αντίληψη που, αν μη τι άλλο, εξηγεί και την πρεμούρα των κυβερνήσεων να ζητούν επιστημονικές εκθέσεις μελλοντολογικού περιεχομένου που να σκιαγραφούν την εικόνα του κόσμου μερικά χρόνια μετά. Σ' αυτό ακριβώς το πνεύμα, και επειδή οι κρατικοί μηχανισμοί, σε αντίθεση με πολλούς πολιτικούς ηγέτες, δεν έχουν την παραμικρή εμπιστοσύνη είτε στη θεία φώτιση είστε σε αστρολόγους, μέντιουμ και λοιπούς τσαρλατάνους, το βρετανικό Υπουργείο Άμυνας συνέταξε μια έκθεση για το Παγκόσμιο Στρατηγικό Πλαίσιο της επόμενης τριακονταετίας (The DCDC Global Strategic Trends Programme 2007-2036).Το ζουμί αυτής της καλαίσθητης και ιδιαίτερα χρηστικής έκθεσης περιγράφει η βρετανική Guardian αλλά κι η δική μας Ελευθεροτυπία - η τελευταία μάλλον αναπαράγοντας το άρθρο της βρετανικής ομολόγου της. Η έκθεση πιθανολογεί για το τι από αυτά που μας σερβίρει αφειδώς το Χόλλυγουντ μπορεί να αποτελούν καθημερινότητα τα προσεχή χρόνια: όπλα ηλεκτρομαγνητικού παλμού, στρατιώτες ρομπότ, μικροτσίπ εμφυτευμένα στον εγκέφαλο, βόμβες νετρονίου, φυσικές καταστροφές, ευγονική, ταξίδια στον Άρη κλπ. κλπ. Λίγο πολύ όλα τα 'χουμε ακούσει και τα 'χουμε δει είτε ως χαρμόσυνη ελπίδα είτε ως ζοφερή προφητεία. Πράγματα, πάντως, που θα περίμενε κανείς να διαβάσει σε μια επιστημονική πραγματεία για τη μελλοντική όψη του κόσμου.
Βεβαίως, η όψη του κόσμου δεν είναι τεχνολογικά επιτεύγματα, τουλάχιστον δεν είναι μόνον αυτά, κι οι συντάκτες της έκθεσης δεν παραγνωρίζουν το γεγονός αυτό. Οι υπεύθυνοι του Υπουργείου Άμυνας της Βρετανίας, που βεβαίως πολεμικές προετοιμασίες έχουν κατά νου, φαίνεται να γνωρίζουν πως ο πόλεμος είναι η συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα (κι ότι φυσικά δεν οφείλεται σε κάποιο μεταφυσικό μίσος που καλλιεργείται τάχα μέσα από τα σχολικά βιβλία, έτσι;) γι' αυτό στην ανάλυσή τους δίνουν μεγάλο βάρος στην εξέλιξη των διεθνών αλλά και των κοινωνικών σχέσεων. Ας ρίξουμε μια ματιά στο τι λένε (η μετάφραση δική μου):
Ενώ οι υλικές συνθήκες διαβίωσης για τους περισσότερους ανθρώπους μάλλον θα βελτιωθούν κατά τη διάρκεια των επόμενων 30 ετών, το χάσμα μεταξύ πλουσίων και των φτωχών κατά πάσα πιθανότητα θα διευρυνθεί και η απόλυτη ένδεια θα παραμείνει μια παγκόσμια πρόκληση. Παρά την ταχεία ανάπτυξή τους, σημαντικές εισοδηματικές ανισότητες θα συνεχίσουν υπάρχουν σε χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία αλλά και σε μικρότερες, αλλά παραδοσιακά περισσότερο εύπορες, δυτικές οικονομίες. Σε μερικές περιοχές - ειδικότερα περιοχές της Υποσαχάριας Αφρικής - η τάση για τη μείωση της φτώχειας μπορεί να αντιστραφεί. Οι διαφοροποιήσεις στην υλική ευημερία θα είναι ευκρινέστερες λόγω της παγκοσμιοποίησης και της αυξανόμενης πρόσβασης σε εύχρηστες και φτηνές τηλεπικοινωνίες. Η ανισοκατανομή του πλούτου και του συγκριτικού πλεονεκτήματος επομένως θα γίνεται ακόμη πιο προφανής, με τις διαμαρτυρίες και τις δυσαρέσκειες που συνεπάγεται, ακόμη και στο ολοένα αυξανόμενο πλήθος ανθρώπων που θα είναι πιο εύποροι σε υλικά αγαθά από τους γονείς και τους παππούδες τους. Η απόλυτη ένδεια και το συγκριτικό μειονέκτημα θα τροφοδοτήσουν το αίσθημα αδικίας σ' εκείνους που οι προσδοκίες τους δεν εκπληρώθηκαν, αυξάνοντας την ένταση και την αστάθεια, τόσο εντός όσο και μεταξύ των κοινωνιών, με συνέπεια εκδηλώσεις βίας όπως ταραχές, εγκληματικότητα, τρομοκρατία και εξεγέρσεις. Ενδέχεται επίσης να οδηγήσουν στην αναβίωση όχι μόνο αντι-καπιταλιστικών ιδεολογιών, που πιθανόν να συνδέονται με θρησκευτικά, αναρχικά ή μηδενιστικά κινήματα, αλλά και του λαϊκισμού και στην αναγέννηση του μαρξισμού.Δεν πρόκειται περί λάθους, στην έκθεση του βρετανικού Υπουργείου Άμυνας γράφονται αυτά. Οι αναλυτές που βρίσκονται στην υπηρεσία της Αυτής Μεγαλειότητος, λοιπόν, αποδέχονται ότι τα «καλά» της παγκοσμιοποίησης θα οδηγήσουν σε διεύρυνση των εισοδηματικών ανισοτήτων και σε κοινωνική ένταση. Αντιδιαμετρικές, δηλαδή, απόψεις σε σχέση με αυτές που ακούμε κατά κόρον από τους απολογητές της κυρίαρχης ιδεολογίας που μέρα - νύχτα μας εκθειάζουν τα καλά του νεολιμπεραλισμού και της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Δεν μπορούμε να φανταστούμε καλύτερη εξήγηση σ' αυτή την αντίφαση εκτός από το γεγονός ότι άλλο πράγμα είναι η σοβαρή ανάλυση κι άλλο πράγμα η προπαγάνδα. Αξίζει να σταθούμε στα τελευταία εδάφια του παραπάνω αποσπάσματος, όπου οι βρετανοί αναλυτές, εμμέσως πλην σαφώς, δηλώνουν καθαρά πως είναι η ανισότητα που τροφοδοτεί τις κοινωνικές εντάσεις και δημιουργεί κατάλληλες συνθήκες για ν' ανθήσουν αντικαπιταλιστικές ιδεολογίες, μάλιστα δε ν' αναγεννηθεί κι ο μαρξισμός, που όπως φαίνεται μόνο τελειωμένη υπόθεση δεν τον θεωρούν.
Αλλά όπως φαίνεται οι Βρετανοί αναλυτές φαίνεται να θεωρούν το μαρξισμό κάτι περισσότερο από απλή αντίδραση στην κυρίαρχη ιδεολογία που οφείλεται στις διευρυνόμενες ανισότητες. Δείτε το παρακάτω απόσπασμα:
Η μεσαία τάξη θα μπορούσε να αναδειχτεί σε επαναστατική τάξη, που θα αναλάβει το ρόλο που επιφυλάχθηκε από τον Μαρξ για το προλεταριάτο. Η παγκοσμιοποίηση των αγορών εργασίας και η συρρίκνωση της απασχόλησης και των κοινωνικών παροχών του κράτους πρόνοιας μπορεί να αποδιαρθρώσουν τους δεσμούς των λαών με τα κράτη. Το αυξανόμενο χάσμα μεταξύ τους και ενός μικρού αριθμού επιδεικτικά πάμπλουτων ατόμων ενδέχεται να διαλύσει τις αυταπάτες περί αξιοκρατίας, ενώ η πολυπληθείς κατώτερες τάξεις των πόλεων είναι πιθανόν να αποτελέσουν αυξανόμενη απειλή για την κοινωνική τάξη και σταθερότητα, δεδομένου ότι το φορτίο από τα συσσωρευμένα χρέη κι από τη χρεοκοπία της κοινωνικής ασσφάλισης αρχίζει να βαραίνει. Αντιμέτωπη μ' αυτές τις δίδυμες προκλήσεις, η παγκόσμια μεσαία τάξη μπορεί να ενωθεί, χρησιμοποιώντας την πρόσβαση στη γνώση, τους πόρους και τις δεξιότητες της, προκειμένου να μορφώσει διεθνικές διεργασίες προς τα συμφέροντά της.Όπου οι συντάκτες της έκθεσης προβλέπουν να αναδύεται ένα νέο επαναστατικό υποκείμενο, με την μαρξιστική έννοια μάλιστα, η μεσαία τάξη. Πάρα πολύ ωραία! Οι Βρετανοί φαίνεται να έχουν σε μεγάλη υπόληψη την αναλυτική δύναμη της μαρξιστικής θεωρίας όταν πρόκειται να εξηγήσουν ιστορικές και κοινωνικές καταστάσεις και, παράλληλα, να αγνοούν επιδεικτικά τις θετικιστικές προσεγγίσεις των νεολιμπεραλιστών! Την ίδια στιγμή που διάφοροι ανά τον κόσμο αριστερίζοντες τις φλερτάρουν ξεδιάντροπα. O tempora, o mores!
Η μεσαία τάξη, οι μικροαστοί, ως επαναστατικό υποκείμενο, λοιπόν, για τους αναλυτές της Αυτής Μεγαλειότητος. Πρόκειται για μια καινοφανή υπόθεση, δεδομένου ότι τα στρώματα των μικροαστών πραδοσιακά ήταν συντηρητικά. Οι μικροαστοί βεβαίως είναι συνήθως αυτοί που πλήττονται περισσότερο σε συνθήκες οικονομικής κρίσης, όπως φάνηκε κατά την περίοδο του μεσοπολέμου όπου η άνοδος του φασισμού στην ηπειρωτική Ευρώπη στηρίχθηκε κυρίως στην ευρεία και σχετικά αυτονομημένη μεσαία τάξη. Πρέπει να πούμε ότι τόσο η Βρετανία όσο και οι Η.Π.Α. προφυλάχθηκαν σχετικά από την άνοδο του φασισμού επειδή η μεσαία τάξη τους ήταν παραδοσιακά οργανικό τμήμα της αστικής τάξης, χωρίς ν΄αποκτήσει ποτέ κάποιου είδους αυθυπαρξία (ο Ν. Πουλαντζάς τα λέει αυτά, μη νομίζετε ότι τα βγάζω από το κεφάλι μου). Ο φασισμός εδράζεται πάνω απ' όλα στο φόβο του μικροαστού ότι στον αγώνα του (και την αγωνία του) να πάψει να είναι μικρός και να γίνει αστός σκέτα κινδυνεύει κάθε στιγμή να κατρακυλήσει στο μεγάλο λάκο του προλεταριάτου.Η έκθεση του βρετανικού Υπουργείου Άμυνας δεν φαίνεται να θεωρεί αυτό τον κίνδυνο, την αναβίωση, δηλαδή, του φασισμού, ως υπαρκτό. Και μάλλον έτσι πρέπει να είναι τα πράγματα στην μεταβιομηχανική εποχή όπου οι μεν προλετάριοι κοντεύουν να μικροαστικοποιηθούν εντελώς, οι δε μικροαστοί προλεταριοποιούνται ολοένα και περισσότερο. Τα άλλοτε σαφή και διακριτά όρια μεταξύ της εργατικής και της μεσαίας τάξης όσο πάνε και θολώνουν περισσότερο. Η παραγωγή στη μεταβιομηχανική κοινωνία περνά στα χέρια της μεσαίας τάξης, των καινούργιων μικροαστικών στρωμάτων (τεχνοκράτες κλπ.). Σ' αυτά τα στρώματα εντάσσεται πλέον και η μετασχηματιζόμενη εργατική τάξη και τα ριζοσπαστικοποιεί: πολύ πιο εύκολα ριζοσπαστικοποιείται ένας απόφοιτος πανεπιστημίου που εργάζεται ως υπάλληλος παρά ένας μικρέμπορος. Παράλληλα, ο ρόλος των παραδοσιακών μικροαστικών στρωμάτων (ελευθεροεπαγγελματίες, μικροβιοτέχνες κλπ.) περιορίζεται δραματικά. Η νέα οικονομία δεν έχει χώρο για την παραδοσιακή μεσαία τάξη. Οι μικροαστοί κύλησαν τελικά προς το μεγάλο λάκο του προλεταριάτου. Η παραδοσιακή εργατική τάξη από την άλλη μεριά, όταν δεν μετασχηματίζεται, συρρικνώνεται. Ο ρόλος της περιορίζεται σε απαρχαιωμένες και μη κυρίαρχες μορφές παραγωγής (κατασκευές, βιοτεχνίες) και στο λιανεμπόριο. Έχοντας ιστορικά ξεπεραστεί πλέον κι έχοντας χάσει τη δυναμική της μπορεί να αποτελέσει ένα στρώμα της μεσαίας τάξης, μπορεί όμως και να εκπέσει στην κατηγορία του σημερινού λούμπεν προλεταριάτου και να μετατραπεί σε αντιδραστική, αν και ακόμη παραγωγική, κοινωνική δύναμη.
Είναι, λοιπόν, πολύ πιθανό η νέα μεσαία τάξη, η κατ' εξοχήν παραγωγική τάξη της μεταβιομηχανικής εποχής, να γίνει το νέο επαναστατικό υποκείμενο εφ' όσον η σχετική εξαθλίωσή της συνεχίσει να διευρύνεται κι οι αυταπάτες της κυρίαρχης ιδεολογίας να ξεθωριάζουν. Δεν αποκλείεται, λοιπόν, να δούμε ένα φάντασμα να πλανιέται πάνω από την υφήλιο, το φάντασμα του (αναγεννημένου) μαρξισμού. Αλλά, πάλι, να ξεπροβάλει από τα υπόγεια του βρετανικού Υπουργείου Άμυνας;
μαρξισμός, μεσαία τάξη, παγκοσμιοποίηση
Αναρτήσεις
12 σχόλια
:) ;)...
Πολύ ωραία ανάλυση. Ας τονίσω ότι άλλο οι μικροαστοί (που είναι απλά εξέλιξη των μεσαιωνικών συντεχνιών και περιορίζονται σε τεχνικά συνήθως επαγγέλματα του δευτερογενούς τομέα) και άλλο τα μεσαία στρώματα-μεσαιοαστοί (που εργάζονται στον τριτογενή τομέα και στηρίζουν τα εισοδήματά τους συνήθως στο κεφάλαιο και την κίνησή του ή τις υπηρεσίες και την πνευματική εργασία).
Πάντως περισσότερο φοβάμαι τη φασιστική λογική παρά την επαναστατική. Αν κατανοώ τη λογική της μελέτης μου φαίνεται ότι οι Άγγλοι δεν τα διαχωρίζουν. Ωστόσο, όχι μόνο οι μικροαστοί φοβούνται, αλλά επειδή έχον μέσα από διάφορα πόστα να αναδειχθούν στην εξουσία (είτε τοπικής αυτοδιοίκησης, είτε ως εκτελεστικός μηχανισμός της γραφειοκρατίας) είναι πιο επιρρεπείς στο φασισμό. Και στο μεσοπόλεμο δεν είχε τέτοια έκταση το φαινόμενο. Και ήδη συχνά βλέπω πολλές τέτοιες φασιστικές συμπεριφορές (μια και πιο πολυάριθμη τάξη μαζί με τους μεσαιοαστούς βεβαίως).
Εξαιρετικό ποστ!
Να προσθέσω απλώς ότι καθώς οι μικροαστοί προλεταριοποιούνται, πολλοί προλετάριοι μεταβάλλονται σε νέους βαρβάρους.
Σπεύδω να δημιουργήσω ένα ποστ, παραπέμποντας στο δικό σας, και να διαβάσω την έκθεση.
πολύ ενδιαφέρον.
προσπαθώ να αποφασίσω αν είναι και ελπιδοφόρο: αυτό το νέο υποκείμενο της ιστορίας λες τα να καταφέρει καλύτερα από το προλεταριάτο;
και η αστεία πλευρά: παλιά στην ΚΝΕ αν ήθελαν να ασκήσουν κριτική σε κάποιον για τις απόψεις του έλεγαν ότι "αντανακλούν τη μεσαία του προέλευση"!
Εγώ θα έβλεπα,ας πούμε ως πολιτικός και κοινωνικός ακτιβιστής, ένα τμήμα (το πιο συνειδητοποιημένο) της συρρικνούμενης "μεσαίας τάξης" να αναλαμβάνει τον ρόλο του "ξυπνητηριού" των "απασχολήσιμων" (αυτών δηλαδή που με τους όρους των οικονομολόγων αποτελούν την "δευτερεύουσα αγορά εργασίας").
Οι "απασχολήσιμοι" θα αποδειχτούν- ήδη αποδεικνύονται- η πιο πολυάριθμη κοινωνική ομάδα και η πιο προβληματική στις δυτικές κοινωνίες, δεδομένου ότι ανατράφηκαν με άλλες αξίες, άλλες επιδιώξεις κι άλλη ζωή αναγκάζονται να υποστούν.
Αυτοί έχουν οργανικήσ χέση με την μεσαία τάξη.. είναι κατά κάποιο τρόπο τα "πλήρως απορριφθέντα" (από το σύστημα) παιδιά της.
Να ξεκαθαρίσω ότι όταν αναφέρομαι σε τάξεις δεν αναφέρομαι σε στατικές κατηγορίες αλλά σε δυναμικές. Επομένως, οι μικροαστοί του 19ου αι. κι οι μικροαστοί του 21ου αι. είναι τάξεις με πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά. Επίσης, να ξεκαθαρίσω ότι είναι άλλο πράγμα η τάξη κι άλλο πράγμα το κοινωνικό στρώμα. Το κοινωνικό στρώμα είναι μάλλον μια περιγραφική, στατική κατηγορία που αποτυπώνει ένα στιγμιότυπο μιας κοινωνίας σε μια ορισμένη περίοδο. Στην τρέχουσα ομιλία συνήθως συγχέεται την τάξη με το κοινωνικό στρώμα γι' αυτό συχνά - πυκνά ακούμε για μεγαλοαστική και μεσοαστική τάξη, για αγροτική τάξη κλπ. ενώ στην πραγματικότητα αναφερόμαστε σε περιγραφικές κατηγορίες.
Είναι γνωστή η διαφωνία στους μαρξιστικούς κυκλους κατά πόσον οι μικροαστοί αποτελούν ιδιαίτερη τάξη ή απλώς ένα κοινωνικό στρώμα, και επίσης αν πρόκειται για στρώμα της αστικής τάξης ή της εργατικής τάξης. Εδώ, με δεδομένο ότι αναφερόμαστε σε μεταβιομηχανικές κοινωνίες, προτιμώ να θεωρώ τους μικροαστούς ως ιδιαίτερη τάξη, τη μεσαία τάξη, η οποία, ας υπογραμμιστεί αυτό, στη μεταβατική περίοδο που ζούμε, βρίσκεται υπό συνεχή διαμόρφωση, όπως επίσης φυσικά και η εργατική τάξη. Ακολουθώντας σε γενικές γραμμές τις θέσεις του Πουλαντζά (Κοινωνικές Τάξεις στον Σύγχρονο Καπιταλισμό), θα συμπεριλάβω στη σύγχρονη μεσαία τάξη τόσο τα παραδοσιακά μικροαστικά στρώματα των βιοτεχνών και των μικρεμπόρων που διαρκώς φθίνουν και «προλεταριοποιούνται» (όλοι σχεδόν οι βιοτέχνες πια δουλεύουν ως φασονατζήδες), όσο και τη σύγχρονη μεσαία τάξη της γραφειοκρατίας του «λευκού κολλάρου» και των τεχνοκρατών.
Δεδομένου ότι τα όρια της εργατικής και της μεσαίας τάξης θολώνουν ολοένα και περισσότερο, και δεδομένου ότι ο φασισμός είναι κατά βάση πολιτική έκφραση της μεσαίας τάξης, οι φόβοι ότι μπορεί να αναβιώσει ο φασισμός είναι δικαιολογημένοι. Και βεβαίως δεν αναφερόμαστε στον προσωπικό φασισμό της καθημερινής συμπεριφοράς αλλά στον φασισμό ως πολιτική έκφραση. Ωστόσο θεωρώ ότι η αναβίωση του φασισμού δεν είναι δυνατή, παρ' όλο που επανεμφανίζονται ιδέες και αντιλήψεις που συνήθως συνδέονται με το φασισμό, όπως ο εθνικισμός, ο λαϊκισμός, η ξενοφοβία κι ο ρατσισμός. Ο φασισμός, όμως, είναι κάτι πολύ περισσότερο από αυτές τις αντιδραστικές ιδέες και αντιλήψεις. Νομίζω πως η διάδοση τέτοιων αντιδραστικών ιδεών οφείλεται μάλλον σε σπασμωδικές αντιδράσεις τις παραδοσιακής μεσαίας τάξης που προσπαθεί να ξορκίσει το φάντασμα της βίαιης προλεταριοποίησής της.
Όσο για τους «απασχολήσιμους», αν και η εργασιακή ασφάλεια είναι φαινόμενο μόλις των τελευταίων 50 ετών, νομίζω πως το φαινόμενο θα έχει δραματικές συνέπειες στα κατώτερα στρώματα της εργατικής τάξης, στα στρώματα που δεν θα κατορθώσουν να «μικροαστικοποιηθούν» και πιθανόν να διαμορφώσουν το νέο «λούμπεν προλεταριάτο». Είναι «οι προλετάριοι [που] μεταβάλλονται σε νέους βαρβάρους» (Χ. Μόρφος @ 12/4/07 8:42 μμ).
Στην πρώτη παράγραφο του σχολίου σου συμφωνώ απολύτως. Για τον ορισμό ίσως κι εγώ λίγο το ξεχέιλωσα, αλλά δεν πειράζει δεν είναι εκεί το θέμα ούτε του κειμένου σου ούτε και η ουσιαστική μας διαφωνία.
Βλέπω τον φασισμό όχι μόνο σε κοινωνικό-προσωπικό επίπεδο, αλλά σε πολιτικό. Δεν πρόκειται με τίποτα να αναβιώσει ο φασισμός του Κ΄ αιώνα. Ο φασισμός που είναι δυνατόν να φέρουν τα μεσαία στρώματα θα είναι διαφορετικός, αλλά οικονομικά και πολιτικά θα αποτελεί το ίδιο πράγμα: ένα μονοκομματικό αστικό σύστημα διακυβέρνησης (ουσιαστικά έτσι μπορούμε να χαρακτηρίσουμε και τη σύγχρονη Κίνα). Θα είναι μία άλλη χούντα -αν συμβεί ποτέ, αν το κίνημα το επιτρέψει- αφού και η χούντες της χώρας μας δεν ήταν φασιστικά καθεστώτα με το χαρακτήρα του Ναζισμού ή της Ιταλίας. Έχουν όμως πολλά κοινά χαρακτηριστικά. Μπορεί, από την άλλη να μη γίνεται λόγος για εθνικιστικά μηνύματα, αλλά η ουσία θα είναι ο αστικός μονοκομματισμός και ό,τι αυτό σημαίνει για την πολιτική διαφωνία και την αριστερά ή άλλα ριζοσπαστικά πολιτικά κινήματα.
Αλίευσες μία πολύ ενδιαφέρουσα ανάλυση και έγραψες ένα πολύ σημαντικό post. Πανω σ αυτό κάνω την εξής σκέψη.
Αν η μεσαία τάξη έχει τη δύναμη να μετατραοεί σε επαναστατική δύναμη αλλαγής της σημερινής κατάστασης οι κίνδυνοι είναι δύο.
1.Η έλλειψη συλλογικού οράματος, με συνακόλουθο τον ατομικισμό και τη μετατροπή των κατώτερων στρωμάτων σε λούμπεν, με την αντίδραση που αυτό συνεπάγεται. Καταστολή, αστυνομοκρατία, βία , κάμερες. Είναι η τροπή που ζούμε σε μεγάλο βαθμό στις μέρες μας.
2. Η επικράτηση αντιδραστικών συλλογικών οραμάτων με επακόλουθο το φασισμό.
Αυτό που θα μετατρέψει λοιπόν τη μεσαία τάξη σε επαναστατικό όργανο είναι η ανάπτυξη και η καλλιέργεια συλλογικοτήτων και γιατί όχι ενός επαναστατικού συλλογικού προοδευτικού οράματος.
Η τελευταία πρόταση του Στάθη
είναι καίρια.
Η μεσαία τάξη για μένα σε γενικές γραμμές είναι αυτό που χαλαρά ονομάζεται εργαζόμενοι: Είτε του λευκού είτε άλλου "κολλάρου", είτε μισθωτός, είτε άλλου είδους μεροκαματιάρης, κανείς εργάτης στον δυτικό κόσμο δεν έχει μόνο τις αλυσίδες του. Με μια εξελικτική πορεία έχει κατακτήσει κάποια ασφάλεια...
Λοιπόν το στοίχημα θα παιχτεί εδώ: Ή θα γίνουμε όλοι από άποψη κοινωνικών δικαιωμάτων, κατανομής ειδοδήματος κτλ Ασία (Ινδία, Φιλιπίνες, Κίνα κτλ) και σαν Ασία θα παλαίψουμε, ή μπροστά στην προοπτική του πισωγυρίσματος, θα έχουμε μερικές εξεγέρσεις ακόμα και γενικευμένες επαναστάσεις.
Οι "ασχολήσιμοι" δεν μπορεί πάλι να ταυτιστούν πλήρως με το λούμπεν προλεταριάτο της βιομηχνικής εποχής.
Είναι κάτι κάπως διαφορετικό.
Είναι η προβολή του μέλλοντός όλων μας, αν δεν γίνουν ρήξεις.
Και πάλι δεν θα είναι τα ίδια πράγματα με το παρελθόν: Φαντάζομαι ότι μπορεί να δίνονται κουπόνια για να τρώνε στα μακ ντόναλντς, εισητήρια για τα γήπεδα και δωρεάν ύπνος σε κλουβιά με μια καλωδιακή Τι Βι, φτάνει να αποφευχθεί η εξέγερση... Είναι όμως ζωή αυτή, ενώ η προηγούμενη μόλις γενιά είχε μια διαφορετική προοπτική;
Το ζήτημα της δημιουργίας νέων (και της αναδημιουργίας των παλαιών) συλλογικοτήτων είναι ζωτικό εδώ.
Όσο αναπτύσονται αυτές τόσο τα κλουβιά με τις Τι Βι χάνουν την δύναμή τους.
Είναι όμως ένα μέγα θέμα, αν το κόμμα και το συνδικάτο οι κύριοι δρόμοι πολιτικής κοινωνικοποίησης κατά το παρελθόν, τουλάχιστον για την εργατική (και την μεσαία) τάξη, μπορεί να ανταποκριθούν σήμερα σε αυτόν τον ρόλο.
Είναι 100% εύλογη η ανησυχία ότι ενδεχόμενη (πολιτική) κυριαρχία της μεσαίας τάξης μπορεί να μας οδηγήσει στον φασισμό του 21ου αι. Ωστόσο, αν προσέξουμε καλά την άποψη των Βρετανών αναλυτών, που όπως φαίνεται κατέχουν τον μαρξισμό πάρα πολύ καλύτερα από τον σωρό της εγχώριας κομματικής γραφειοκρατίας, θα διαπιστώσουμε ότι εάν η μεσαία τάξη αναδειχτεί σε επαναστατικό υποκείμενο, κίνδυνος φασιστικής εκτροπής φαντάζει πολύ μακρινός: «η παγκόσμια μεσαία τάξη μπορεί να ενωθεί [...] προκειμένου να μορφώσει διεθνικές διεργασίες». Όπερ σημαίνει ότι υπό καθεστώς παγκοσμιοποιημένης (καπιταλιστικής) οικονομίας μόνο μια διεθνική και διεθνιστική μεσαία τάξη μπορεί να νοηθεί ως επαναστατικό υποκείμενο.
Ευτυχώς για όλους μας, διεθνιστικός φασισμός δεν νοείται: ο θέσει φασίστας μικροαστός (λες και υπάρχει φύσει φασίστας, αλλά τέλος πάντων) είναι φασίστας επειδή μόνο στα όρια της (πατερναλιστικής) εθνικής οικονομίας μπορεί να επιβιώσει, σήμερα όμως η παγκοσμιοποιημένη οικονομία (τον παραδοσιακό μικροαστό) τον έχει ήδη πάρει φαλάγγι. Οι φασίζουσες κραυγές του σήμερα (ΛεΠεν, ΛΑΟΣ κλπ.) είναι ο επιθανάτιος ρόγχος της παραδοσιακής μικροαστικής τάξης που μάταια αγωνίζεται να μην κατρακυλήσει στο λάκκο με τους προλετάριους! Είναι όμως ταυτόχρονα η αγωνιώδης κραυγή ενός κατώτερου προλεταριάτου που δεν βρίσκει διαφορετικό τρόπο αντίδρασης στην προϊούσα περιθωριοποίησή του.
Στο τελευταίο σου σχόλιο με βρίσκεις απόλυτα σύμφωνο.
Εσείς τι λέτε;