Το «Μακεδονικό Ζήτημα», σήμερα [1]

Στις αρχές του 20ου αι. η Οθωμανική Αυτοκρατορία πνέει τα λοίσθια. Τα νεοσύστατα εθνικά κράτη της Σερβίας, της Βουλγαρίας και της Ελλάδας που είχαν ήδη αποσπασθεί από την επικράτειά της ετοιμαζόντουσαν να βάλουν άγριο χέρι στη βαλκανική λεία που απέμενε, τη Μακεδονία. Η Μακεδονία ήταν ένα σκέτο σκάνδαλο από εθνολογικής απόψεως. Τμήμα τριών αυτοκρατοριών διαδοχικά επί 2.000 χρόνια και στο διάβα μεγάλων πληθυσμιακών ματακινήσεων αποτελούσε μια πανσπερμία λαών, ένα μωσαϊκό εθνοτήτων. Καθώς λοιπόν δεν υπήρχαν εδαφικές ενότητες με εθνικά συμπαγείς πληθυσμούς που θα δικαιολογούσαν την ενσωμάτωση στο ένα ή το άλλο εθνικό κράτος σύντομα έγινε αντιληπτό πως τη Μακεδονία θα την έπαιρνε όποιος έβαζε πρώτος πόδι.

Στη Μακεδονία ζούσαν κυρίως Έλληνες (αρκετοί), Τούρκοι (λίγοι) και κυρίως ένας χριστιανικός λαός που μιλούσε ένα περίεργο σλάβικο ιδίωμα και που για χίλιους δυο λόγους δεν είχε αναπτύξει κάποια ιδιαίτερη εθνική συνείδηση - και γιατί θα 'πρεπε άλλωστε. Οι Βούλγαροι δεν είχαν την παραμικρή δυσκολία να υιοθετήσουν αυτό το λαό ως τμήμα του δικού τους έθνους. Άλλωστε οι γλωσσολόγοι ακόμη δεν έχουν αποφανθεί τελεσίδικα αν αυτό το γλωσσικό ιδίωμα είναι Βουλγαρική διάλεκτος ή διακριτή γλώσσα, αφού τα κριτήρια για μια τέτοια διάκριση είναι συνήθως πολιτικά παρά επιστημονικά. Οι Έλληνες απεναντίας, και κυρίως οι Σέρβοι, γνώριζαν ότι το να χαριστεί αυτός ο λαός στο Βουλγαρικό έθνος έδινε αυτόματα ερείσματα στη Βουλγαρία να διεκδικήσει για λογαριασμό της ολοκληρη τη Μακεδονία. Γι' αυτό και προτίμησαν να ονομάσουν το σλαβόφωνο αυτό λαό Σλάβους της Μακεδονίας γι' αναποφύγουν το Βουλγαρικό σκόπελο. Όσο για τους ίδιους τους Σλάβους της Μακεδονίας το πιθανότερο είναι πως το μόνο που επιζητούσαν ήταν να τους αφήσουν στην ησυχία τους - δεν τους ήταν γραφτό όμως.

Οι Βαλκανικοί κι ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος άφησαν τον ευρύτερο χώρο της Μακεδονίας χωρισμένο μεταξύ Ελλάδας, Σερβίας και Βουλγαρίας και οι Σλάβοι της Μακεδονίας είχαν πια να κάνουν με τις πολιτικές εθνικής ομογενοποίησης των τριών χωρών. Οι λιγοστοί που βρέθηκαν στη Βουλγαρία αφομοιώθηκαν σχετικά εύκολα, γεγονός που φάνηκε να δικαιώνει όσους τους θεωρούσαν τμήμα της Βουλγαρικής εθνότητας. Αυτοί που βρέθηκαν στην Ελλάδα εκτοπίστηκαν εθνολογικά από την πλημμύρα των Μικρασιατών προσφύγων κι οι περισσότεροι, με το καλό ή με το άγριο, εξελληνίστηκαν, ενώ πολλοί μετανάστευσαν.

Τα πράγματα πήγαν κάπως διαφορετικά μ' όσους βρέθηκαν στην νεοσύστατη τότε Γιουγκοσλαβία. Η βίαιη προσπάθεια να καλλιεργηθεί μια ενιαία «γιουγκοσλαβική» εθνική συνείδηση στην πολυεθνοτική αυτή χώρα είχε ως αποτέλεσμα την όξυνση των επιμέρους εθνικισμών και ειδικά για τους Σλάβους της Μακεδονίας την εθνική αφύπνισή τους. Στην εθνική αφύπνιση σίγουρα συνέβαλε η εξαγγελία της Κομμουνιστικής Διεθνούς να υποστηρίξει τη δημιουργία ενιαίου Μακεδονικού κράτους στα Βαλκάνια, σχέδιο μάλλον οπορτουνιστικής λογικής του Γκιόργκι Δημητρώφ που φαίνεται πως αναζητούσε ένα φιλοσοβιετικό αντίβαρο καταμεσής των βαλκανικών εθνικισμών που ήδη είχαν αρχίσει να φλερτάρουν επικίνδυνα με το φασισμό. Κατά ένα παράδοξο τρόπο πάντως είναι η Βουλγαρική κατοχή κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο που κάνει τους Σλάβους της Μακεδονίας να διαφοροποιηθούν οριστικά και αμετάκλητα από τους υποτιθέμενους «αδελφούς» Βουλγάρους και να αναπτύξουν την δική τους ιδιαίτερη εθνική συνείδηση.

συνεχίζεται...