Το «Μακεδονικό Ζήτημα», σήμερα [2]

Μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ο Τίτο θα προσφέρει στους Σλαβόφωνους Μακεδόνες της νοτιότερης άκρης της Γιουγκοσλαβίας αυτό που αναζητεί κάθε καθώς πρέπει εθνικισμός, το δικό του κράτους. Βέβαια, αυτό το κράτος, η Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Μακεδονίας, δεν ήταν ακριβώς ανεξάρτητο, ήταν ομόσπονδο κράτος της ομοσπονδιακής Γιουγκοσλαβίας, στην οποία ο (Κροάτης) Τίτο προσπάθησε να εξισορροπήσει τους αλληλοσπαρασσόμενους επί μέρους εθνικισμούς που είχαν θεριέψει κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής, και ειδικότερα να τιθασεύσει τον Σερβικό εθνικισμό που, πολύ σωστά όπως αποδείχτηκε 50 χρόνια μετά, τον θεωρούσε τον πλέον επικίνδυνο.

Είναι πράγματι άξιο ιδιαίτερης προσοχής πώς στη Γιουγκοσλαβία αναδύθηκαν και γιγαντώθηκαν οι εθνικισμοί των Σλοβένων, των Κροατών, τον Σέρβων, των Σλάβων της Μακεδονίας, ακόμη κι αυτοί των Βόσνιων και των Μαυροβουνίων, αν αναλογιστεί κανείς πως την πρωτοβουλία να ιδρυθεί η Γιουγκοσλαβία (αρχικά ως Βασίλειο των Σέρβων, των Κροατών και των Σλοβένων) την είχαν οι Κροάτες κι οι Σλοβένοι. Άλλωστε οι Σέρβοι κι οι Κροάτες δεν διέφεραν ουσιαστικά παρά στο θρησκευτικό δόγμα και το αλφάβητο που χρησιμοποιούσαν για να γράφουν την κοινή, ακόμη και σήμερα, Σερβοκροατική γλώσσα τους, ενώ τους Σλοβένους θα μπορούσες και να τους πεις «Αυστριακούς» Κροάτες. Οι Βόσνιοι δεν ήταν παρά Μουσουλμάνοι Σέρβοι οι δε Μαυροβούνιοι ήταν Σέρβοι σκέτα. Κι όμως, εκεί που η Γιουγκοσλαβία θα μπορούσε να είναι υπόδειγμα αρμονικής συμβίωσης λαών, ο Σερβικός εθνικισμός και μεγαλοϊδεατισμός κατάφερε να τα κάνει όλα ρημαδιό.

Είναι, νομίζω, παράλογο να νομίζει κανείς ότι το νεοσύστατο έθνος των Σλάβων της Μακεδονίας θα υιοθετούσε εθνικό όνομα άλλο από το Μακεδόνες. Ο λόγος είναι απλός. Κανένα έθνος, κανένας συγκροτημένος λαός, δεν επινόησε εκ του μηδενός όνομα για τον εαυτό του. Συνήθως θα δανειζόταν ένα τοπωνύμια ή θα υιοθετούσε το όνομα με το οποίο τον προσδιόριζαν οι άλλοι. Σε κάθε περίπτωση πάντως το όνομα ενός λαού, ενός έθνους, είναι αποτέλεσμα της εμφάνισής του στην ιστορία. Το νεοσύστατο έθνος, λοιπόν, εντελώς φυσιολογικά έλαβε για τον εαυτό του το όνομα του τόπου του που ήταν συνάμα και το όνομα με το οποίο οι Σέρβοι και Έλληνες γείτονες τούς διαφοροποίησαν ως λαό από τους Βουλγάρους. Είμαστε άρα κι εμείς κατά κάποιο τρόπο «υπεύθυνοι» που ο γειτονικός μας λαός υιοθέτησε το όνομα Μακεδόνες, αφού έτσι τον διακρίναμε από τους Βουλγάρους. Και είναι αυτονόητο ότι σε καμμία περίπτωση δεν θα δεχόταν το καινοφανές τοπωνύμιο Βαρντάρσκα που επινόησε για τον τόπο τους το Βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας σε μια αποτυχημένη απόπειρα να καταστείλει την εθνική αφύπνιση των λαών του αποφεύγοντας εθνικές ονομασίες στη διοικητική διαίρεση της χώρας.

Είναι 100% βέβαιο πως το νεοπαγές έθνος είχε αλυτρωτικές και επεκτατικές βλέψεις. Ένας νεοπαγής, αδύναμος εθνικισμός δυναμώνει άμα τον ταΐσεις με αλυτρωτικά οράματα, εθνικά μεγαλεία και τα συναφή, κι ο εθνικισμός των Σλάβων της Μακεδονίας δεν θα μπορούσε να είναι εξαίρεση. Συνέβαλε σ' αυτό και το καιροσκοπικό ψήφισμα της Κομμουνιστικής Διεθνούς να υποστηρίξει τη δημιουργία ανεξάρτητου Μακεδονικού κράτους. Αλλά και η έντονη επιθυμία των Σέρβων να έχουν αυξημένες διευκολύνσεις, και γιατί όχι και εδαφική πρόσβαση, στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης δεν θα πρέπει να αμεληθεί. Ωστόσο, οι ραγδαίες και δραματικές ιστορικές εξελίξεις σύντομα αποστέρησαν κάθε υλική βάση, πραγματική ή προσχηματική, από τα αλυτρωτικά οράματα των Σλάβων της Μακεδονίας. Στη Βουλγαρία αφομοιώθηκαν τάχιστα και χωρίς δυσκολία. Στην Ελληνική Μακεδονία το Σλαβικό στοιχείο υπερφαλαγγίστηκε από τους Μικρασιάτες πρόσφυγες και πολλοί απ' αυτούς εξελληνίστηκαν, ενώ πάρα πολλοί απ' αυτούς που είχαν διατηρήσει τη σλαβική ταυτότητά τους απάλλαξαν το ελληνικό κράτος από την παρουσία τους όταν μετά την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού στον Εμφύλιο πέρασαν από την άλλη πλευρά των συνόρων, χάνοντας παράλληλα και την ελληνική ιθαγένεια. Η επίμονη άρνηση του ελληνικού κράτους να επαναπατρίσει όσους δεν είναι «Έλληνες το γένος» παραμένει μια καλή πρόφαση για την κυβέρνηση των Σκοπίων να διατηρεί άσβεστη τη φλόγα του αλυτρωτισμού - και υπενθυμίζει την φυλετικής τάξης αντίληψη που έχει για την έννοια του έθνους το ελληνικό κράτος, αντίληψη που θα περίμενε κανείς μάλλον από ένα φασιστικό καθεστώς.

συνεχίζεται...