Η συζήτηση που έχει πλέον ανάψει για τα καλά γύρω από το καινούργιο βιβλίο ιστορίας της 6ης Δημοτικού και συνακόλουθα γύρω από το περιεχόμενο της ιστορίας και της εθνικής ιδεολογίας δεν μας αφήνει ν' αγιάσουμε. Έχουμε ξαναγράψει πως «τα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας είναι όργανα για την καλλιέργεια μιας ορισμένης ιδεολογίας η οποία καλείται να υπηρετήσει μια πολύ συγκεκριμένη πολιτική σκοπιμότητα». Αν η σκοπιμότητα αυτή είναι η όξυνση της αντιπαράθεσης με τους γείτονες, τότε τα σχολικά εγχειρίδια θα καλλιεργούν την όξυνση αυτή. Αν η σκοπιμότητα είναι ο κατευνασμός, τότε από τα σχολικά εγχειρίδια θα αμβλυνθούν ή θα εξαφανιστούν όλες οι επικίνδυνες γωνίες. Αν σκοπιμότητα είναι να καλλιεργηθεί ένα πνεύμα ευρωπαϊκής ενσωμάτωσης θα προβληθεί περισσότερο η ευρωπαϊκή ιστορία και ειδικότερα οι ελληνικές ρίζες του ευρωπαίκού πολιτισμού.
Τα σχολικά βιβλία της ιστορίας, λοιπόν, δεν υπάρχουν για να διδάξουν ιστορία. Δεν υπάρχουν για να καλλιεργήσουν, δήθεν, την κριτική ικανότητα των μαθητών ως προς τα ιστορικά γεγονότα. Και πώς να την καλλιεργήσει όταν οι ίδιοι οι συγγραφείς τους αποφεύγουν να ερμηνεύσουν τα ιστορικά γεγονότα. Η σχολική ιστορία είναι μια απονευρωμένη και επιλεκτική παράθεση γεγονότων. Απονευρωμένη αλλά κατάλληλα επιλεγμένη ώστε να υποτάσσεται, και ως εκ τούτου να αναπαράγει, το απλουστευτικό σχήμα καλού - κακού. Πώς περιμένουμε, λοιπόν, από τους μαθητές ν' αποκτήσουν κριτική ικανότητα;
Η σχολική ιστορία ηθικολογεί ασύστολα - και αυτό το στερεότυπο, της, αντεπιστημονικής τελικά, ηθικολογίας, αναπαράγεται τόσο από το ένα στρατόπεδο, όσο κι από το άλλο. Τα γεγονότα παρουσιάζονται όχι με το ιστορικό περιεχόμενό τους αλλά με το ηθικολογικό τους. Έτσι, λοιπόν, η σφαγή των Τούρκων της Τριπολιτσάς αποσιωπάται ευνοήτως. Η εξόντωση του Οδυσσέα Ανδρούτσου περνάει στα ψιλά. Ο Πατριάρχης Γρηγορίος ο Ε' είτε θα θεωρηθεί μάρτυρας, είτε προδότης, ανάλογα με το τι πουλάμε σήμερα. Ο διωγμός των Ελλήνων της Σμύρνης άλλοτε είναι ...γενοκτονία, άλλοτε ...συνωστισμός στο λιμάνι (θα περίμεναν τη «Δημητρούλα»). Η εκκλησία ή θα είναι θεματοφύλακας του ελληνισμού ή καταστροφέας του. Ο Μέγας Κωνσταντίνος είτε θα είναι άγιος είτε παιδοκτόνος. Γι' αυτό η σχολική ιστορία, και με τα παλιότερα σχολικά βιβλία, και με τα καινούργια, φρόνημα πασχίζει να καλλιεργήσει κι όχι κριτική σκέψη.
Η σχολική ιστορία ήταν πάντοτε ένα τυπικό γουέστερν με καλούς Έλληνες και κακούς Τούρκους. Όμως το ζητούμενο δεν είναι να γράψουμε την ιστορία σαν ένα ηθικοπλαστικό, φυσιολατρικό γουέστερν του τύπου «Χορεύοντας με τους (γκρίζους) λύκους». Το ζήτημα είναι να ανατρέψουμε τους κώδικες, να πετάξουμε τα ηθικολογικά φτιασίδια, ν' αντιμετωπίσουμε την ιστορία όπως είναι, να ξαναγράψουμε, δηλαδή, το ελληνικό γουέστερν με την οπτική ενός Σέρτζιο Λεόνε.
ιστορία, ιδεολογία, έθνος
Τα σχολικά βιβλία της ιστορίας, λοιπόν, δεν υπάρχουν για να διδάξουν ιστορία. Δεν υπάρχουν για να καλλιεργήσουν, δήθεν, την κριτική ικανότητα των μαθητών ως προς τα ιστορικά γεγονότα. Και πώς να την καλλιεργήσει όταν οι ίδιοι οι συγγραφείς τους αποφεύγουν να ερμηνεύσουν τα ιστορικά γεγονότα. Η σχολική ιστορία είναι μια απονευρωμένη και επιλεκτική παράθεση γεγονότων. Απονευρωμένη αλλά κατάλληλα επιλεγμένη ώστε να υποτάσσεται, και ως εκ τούτου να αναπαράγει, το απλουστευτικό σχήμα καλού - κακού. Πώς περιμένουμε, λοιπόν, από τους μαθητές ν' αποκτήσουν κριτική ικανότητα;
Η σχολική ιστορία ηθικολογεί ασύστολα - και αυτό το στερεότυπο, της, αντεπιστημονικής τελικά, ηθικολογίας, αναπαράγεται τόσο από το ένα στρατόπεδο, όσο κι από το άλλο. Τα γεγονότα παρουσιάζονται όχι με το ιστορικό περιεχόμενό τους αλλά με το ηθικολογικό τους. Έτσι, λοιπόν, η σφαγή των Τούρκων της Τριπολιτσάς αποσιωπάται ευνοήτως. Η εξόντωση του Οδυσσέα Ανδρούτσου περνάει στα ψιλά. Ο Πατριάρχης Γρηγορίος ο Ε' είτε θα θεωρηθεί μάρτυρας, είτε προδότης, ανάλογα με το τι πουλάμε σήμερα. Ο διωγμός των Ελλήνων της Σμύρνης άλλοτε είναι ...γενοκτονία, άλλοτε ...συνωστισμός στο λιμάνι (θα περίμεναν τη «Δημητρούλα»). Η εκκλησία ή θα είναι θεματοφύλακας του ελληνισμού ή καταστροφέας του. Ο Μέγας Κωνσταντίνος είτε θα είναι άγιος είτε παιδοκτόνος. Γι' αυτό η σχολική ιστορία, και με τα παλιότερα σχολικά βιβλία, και με τα καινούργια, φρόνημα πασχίζει να καλλιεργήσει κι όχι κριτική σκέψη.
Η σχολική ιστορία ήταν πάντοτε ένα τυπικό γουέστερν με καλούς Έλληνες και κακούς Τούρκους. Όμως το ζητούμενο δεν είναι να γράψουμε την ιστορία σαν ένα ηθικοπλαστικό, φυσιολατρικό γουέστερν του τύπου «Χορεύοντας με τους (γκρίζους) λύκους». Το ζήτημα είναι να ανατρέψουμε τους κώδικες, να πετάξουμε τα ηθικολογικά φτιασίδια, ν' αντιμετωπίσουμε την ιστορία όπως είναι, να ξαναγράψουμε, δηλαδή, το ελληνικό γουέστερν με την οπτική ενός Σέρτζιο Λεόνε.
ιστορία, ιδεολογία, έθνος
Αναρτήσεις
6 σχόλια
Θα συμφωνήσω απόλυτα. Τα ίδια έθεσα κι εγώ στη διδασκαλία της Ιστορίας παλαιότερα. Το θέμα όμως που θίγουμε είναι μακριά από το εν λόγω βιβλίο της ΣΤ΄ δημοτικού. Και τούτο διότι μιλάμε για παιδιά που ακόμα δε γνωρίζουν τα ίδια τα γεγονότα και είναι δύσκολο χωρίς προϋπάρχουσα γνώση να τα κάνουμε να μπορούν να κρίνουν τα γεγονότα και να καταλήξουν σε συμπεράσματα και να αποκτήσουν κριτική -και άρα πολιτική- ικανότητα.
Ωστόσο, τα νέα βιβλία στο Γυμνάσιο και με προσπάθειες για το λύκειο οδηγούν σε αυτή την κατεύθυνση. Εξάλλου, είπαμε και αλλού ότι σκοπός του νέου σχολείου δεν είναι μόνο η κριτική ικανότητα και η κοινωνικοποίηση, αλλά και η καλλιέργεια διερευνητικού νου (δηλαδή να μάθουμε στα παιδιά να αναζητούν και πώς να μαθαίνουν μέσα από ομάδες εργασιών κλπ). Αυτά που λέμε ισχύουν απόλυτα για τις μεγαλύτερες τάξεις και όχι -ή καθόλου- για το δημοτικό, όπου μέσα στα άλλα πρέπει να διατηρήσουμε και την παιδικότητα της ηλικίας και όχι να τα κάνουμε ώριμους πολίτες με την Χ ή Ψ συνείδηση στα 11 και τα 12 έτη τους.
Αλλάζουν οι εποχές..αλλάζει και η ιστορία..
Δες και ένα παράδειγμα από την πρόσφατη
αλβανική ιστορία
που θα σε ενδιαφέρει
καλησπέρα,
το κάνετε να φαίνεται λίγο σα νόμος φυσικός ότι η σχολική ιστορία είναι όργανο ιδεολογικής κατήχησης.
δε θα μπορούσε να είναι διαφορετικά;
Ας αφήσουμε λίγο το 'σχολική' και ας δούμε το 'ιστορία'.
Για μένα ιστορία είναι η διανοητική εργασία που ισορροπεί ανάμεσα σε δύο πραγματικότητες.
"η ιστορία γράφεται πάντα στο παρόν"
και
"ιστορία είναι ό,τι τα τεκμήρια μας υποχρεώνουν να πιστέψουμε"
Όποιος κρατά μόνο το δεύτερο αυταπατάται ότι η ιστορία μπορεί να γνωρίζει τα γεγονότα του παρελθόντος. Όποιος κρατά μόνο το πρώτο είναι κυνικός προπαγανδιστής (σταλινικός ή μεταμοντέρνος δεν έχει σημασία) είναι αυτός που χρησιμοποιεί την ιστορία σαν "όργανο".
Για τον ιστορικό που προσπαθεί να ισορροπήσει, τα ερωτήματα ανήκουν στο παρόν, τα τεκμήρια προέρχονται από το παρελθόν και οι απαντήσεις είναι ιστορία. Έτσι οι απαντήσεις, αυτό που λέμε "ερμηνεία", ισορροπούν ανάμεσα στην ιστορικότητα του υποκειμένου-'ιστορικός' και στη ερευνητική ακεραιότητά του.
Βέβαια, όσοι δουλεύουν έτσι, μιλούν και γράφουν δύσκολα και ξέρουν ότι υπάρχουν λίγες βεβαιότητες.
Έτσι η φωνή τους χάνεται στον θόρυβο που κάνουν οι άλλοι.
Αν όμως πιστέψουμε ότι αυτό που έχει να προσφέρει η ιστορία δεν είναι μόνο ιδεολογική κατήχηση (να που επανέρχομαι στο ΄σχολική΄), ίσως έχουν κάτι να μας πουν.
Αν θεωρούσα «φυσικό νόμο», και όχι πολιτική συνθήκη, ότι η σχολική ιστορία είναι όργανο ιδεολογικής κατήχησης, Lili Niorki, δεν θα κατέληγα το post με το τι είναι ζητούμενο ;-)
Παρακαλώ κρατήστε ότι αναφέρομαι ειδικά στη σχολική ιστορία.
Ναι καλά, καλά. Αυτό που λες είναι περισσότερο σε φιλοσοφικό επίπεδο, παρά στο σκοπό της ιστόρισης. Η Ιστορία είναι η μεθοδευμένη καταγραφή γεγονότων και η ερμηνεία τους. Άρα είναι τελείως υποκειμενική. Η αλήθεια ενυπάρχει στα γεγονότα και τα αίτιά τους, αλλά η καταγραφή της διαφέρει.
αναρωτιέμαι συχνά τι ιστορία μπορούμε να διδάξουμε σε παιδιά του δημοτικού με διανοητική εντιμότητα, ώστε να μην είναι κατήχηση.
Παρελθόντες τρόπους ζωής, σίγουρα.
Μάθηση από αντικείμενα και ανασύνθεση ιστορικών χώρων επίσης.
Τοπική ιστορία που συνδέει το παρελθόν με το παρόν, κατ' εξοχήν.
Γενική εποπτεία της ιστορίας μέχρι το παρόν με χρήση χαρτών, γραμμών χρόνου κλπ. ίσως.
Διακρίσεις και έννοιες, π.χ. ανάμεσα στους ιδρυτικούς μύθους και την ιστορική γνώση; πιθανόν.
Μελέτη πηγών; με μια περιορισμένη έννοια ναι.
Αλλά αξιολόγηση ιδεολογικά φορτισμένων γεγονότων; κριτική προσέγγισή τους; πώς; με τι παραστάσεις. Είναι και τα λεγόμενα στάδια 'ηθικής ανάπτυξης', (Kolberg νομίζω): μπορεί ένα παιδί να σκεφτεί πέρα από την απόλυτη διάκριση σε 'καλούς' και 'κακούς' σε αυτή την ηλικία;
Η τελευταία παράγραφός σας μου θύμισε -- συνειρμικά, ξέρω ότι δεν έννοείτε αυτό -- μια άλλη δυνατότητα. Να αξιοποιήσουμε την καλή λογοτεχνία, ως αφετηρία.
Εσείς τι λέτε;